آشنایی با رشته پرستاری و آینده و دور نمای آن
فهرست مطالب
- پرستاری چیست؟
- پرستار کیست؟
- تاریخچه رشته پرستاری
- نقش های پرستار
- رسالت یک پرستار
- دورنمای حرفه پرستاری
- مهارت و توانایی های لازم برای پرستاری
- دوره های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترای پرستاری)
- محل های کاری آینده
- حقوق مزایا و ارتقاء شغل
- انواع پست های پرستاری
- سلسله مراتب پرسنل پرستاری در بیمارستان های آموزشی
- گروههای آموزشی پرستاری در دانشکده ما
پرستار و پرستاری
واژه پرستار به معنای پرستنده؛ غمخوار و حافظ. در فرهنگ لاتین پرستار از لغت Nutricious گرفته شده است که به معنای پروردن؛ تغذیه کردن و پرورش دادن است. با توجه به این معنا هرگونه مراقبت و مواظبتی که فرد از فرد دیگری اعم از بیمار یا سالم به عمل آورد پرستاری نامیده می شود. تاریخ پرستاری به طور جدایی ناپذیری با تاریخ رشته پزشکی پیوند خورده است. قدیمی ترین نوشته های موجود در رابطه با پزشکی و مراقبت، از شرق باستان به دست آمده اند.
پرستاری چیست؟
پرستاری به معنای هنر و علم مراقبت کردن از بیمار است. با پیشرفت علم و تکنولوژی، مراقبت پرستاران نیز علمی‌تر و پیچیده‌تر شده است و پرستاری در حال حاضر یک رشته علمی است و متخصص این رشته باید علوم بسیاری را فرا بگیرد و کاربرد آنها را در ارتباط با مریض بیاموزد. پرستار وضعیت بیماران را کنترل کرده و مطابق با نظرات پزشکان از آنها مراقبت می کند. او به بیماران و همراهان شان اطلاعات لازم را داده و آنها را در مورد نحوه برخورد با بیماری و مراقبت از بیمار راهنمایی می کند. از سوی دیگر باید توجه داشت که وظیفه یک پرستار تنها مراقبت از بیمار در بیمارستان نیست بلکه یک پرستار با مراقبت از افراد در تمام مراحل زندگی آنها، از پیشگیری از بیماری‌ها گرفته تا مراقبت در هنگام بیماری و توانبخشی سر و کار دارد. زیرا بسیاری از بیماری‌ها ریشه در عادت های غلط و شیوه نادرست زندگی دارد. حال این پرستار است که با آموزش های لازم در مورد نوع تغذیه، نحوه و مقدار فعالیت بدنی و نحوه کنترل عوامل زمینه ساز، سعی می‌کند تا از بیماری پیشگیری نموده یا افراد را با علایم و نشانه های بیماری آشنا سازد تا بیمار به موقع و پیش از پیشرفت بیماری به دکتر مراجعه کند. بقراط حكيم يوناني پدر علم طب در جهان در يك خطابه به دانشجويان خود تأكيد مي‌كند: «يكي از شاگردان‌تان را مسئول مراقبت از بيمار كنيد كه دستورات شما را به طور صحيح و رحيمانه، نه با خشونت انجام دهد. از ميان آنها كساني را انتخاب كنيد كه ذوق لطيفي داشته باشند و آن چه را كه براي مراقبت از بيمار لازم است انجام دهند. اين احتياط سبب مي‌شود آن چه در غياب شما اتفاق افتاده از نظرتان دور نماند». اين رهنمود نشان مي‌دهد كه بقراط حكيم تا چه اندازه به نقش و تإثير مراقبت از بيمار توسط فردي به نام پرستار اهميت مي‌داده است. سال‌ها و قرن‌ها پس از آن، در قرن نوزدهم پرستاري نوين با تلاش‌هاي انسان دوستانه بانويي فداكار به نام فلورانس نايتينگل پايه‌ريزي شد و از آن پس پرستاري به علم و حرفه‌اي صد در صد انساني بدل شد كه اينك علاقمندان زيادي را به سوي خود جلب مي‌كند.
پرستاری در اسلام
پرستاری از شروع جنگهای اولیه در صدر اسلام در میادین جنگها شروع گردیده و تاریخ هزار ساله دارد. در تاریخ اسلامی، به روایتی«کعیبه بنت اسد الاســلامیه» که به «رفیده الاسلامیه» مشهور است بعنوان اولین پرستار اسلام به شمار می‌رود. وی در جنگ بدر شیوه‌های استاندارد مراقبتی را برای سربازان مجروح به کار گرفت به عنوان مثال دادن آگاهی‌های لازم به کادر پرستاریش در مورد ضروریات پزشکی و بهداشتی، مدیریت کردن مراقبتهای اورژانسی، یا چگونگی حمل و مراقبتهای مجروحان. بانوان خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و هم سایر زنان مسلمان در خدمت پرستاری سهیم بودند. حضرت زهرا علیهاالسلام در جنگ احد از پدر بزرگوارش پرستاری نمود و با چهارده تن از زنان مسلمان از زخمی‌ها پرستاری كردند. دیگر پرستاران صدر اسلام عبارتند از: ام عماره (انیسه)؛ میمونه؛ رفیده؛ ام سلمه؛ ام عطیه و حضرت زینب كبری علیهاالسلام كه از پنج امام در زمان‌های مختلف پرستاری نمود.
پرستاری در اروپای قرون وسطی
رشته پرستاری بعنوان یک تخصص در اصل با اتکا به مفهوم عشق به هم نوع در دین مسیحیت به ویژه در جوامع مذهبی و همچنین بسیاری از صومعه‌های تازه تاسیس گسترش می‌یافت. مشکلات اساسی و مرکزی پرستاران عبارت بود ازطاعون و جذام که هر دو، مابین قرون ۱۳ و ۱۴ میلادی اروپا را درگیر خود نمود و در اصل تبعات جنگهای صلیبی در اروپا بود. برای مراقبت از بیماران جذامی و طاعون زدگان درمانگاه های تخصصی در اروپا تاسیس شد که در آن ها فرقه‌های مذهبی متفاوت مسیحی و غیره بصورت اختصاصی از بیماران مراقبتهای لازم را به عمل می‌آوردند.
تاریخچه پرستاری نوین در جهان
عمر پرستاري نوين در جهان كمي بيش از يك قرن است و اين تاريخچه با پيشينه و قدمت پزشكي و درمان تاريخچه‌اي ناچيز است. پرستاری از یک نیاز اولیه برای بیماران و افراد ضعیف جامعه و نه به عنوان یک حرفه در جوامع گذشته خود را در طول قرن‌ها از انگیزه‌های اخلاقی و یک عمل خیر خواهانه یا یک دستیار ساده پزشک بودن، به یک حرفه خدماتی مهم، تأثیرگذار، نقش آفرین و حرفه‌ای تبدیل کرده است. از نیمه قرن بیستم درون طیف‌های متفاوت پرستاران جهت‌گیری‌های متفاوت شغلی بوجود آمد. این گروهها به واسطهٔ جمعیت هدف خود مثل کودکان یا سالخوردگان و یا بر اساس شاخه‌های پزشکی یا اجتماعی آنها مثلا پرستاری روانی از هم متمایز می‌شدند. پیش از پایه‌ریزی پرستاری مدرن، راهبه‌ها و نیروهای نظامی بودند که خدمات پرستاری ارائه می‌دادند. ریشه‌های مذهبی و نظامی در پرستاری مدرن امروز در بسیاری از کشورها همچنان نمایان است.
پرستاری مدرن
در قرن ۱۹ میلادی در آلمان و بریتانیا شروع شد و در سال ۱۹۰۰ در سراسر جهان گسترش یافت. پرستارانی که در مراکز مذهبی با انگیزه‌های مذهبی در حال آموزش دیدن بودند رفته رفته قواعد سختگیرانه پزشکی و سلامت و مراقبت علمی را که توسط پزشکان تدریس می‌شد، می‌آموختند. فلورانس ناینتینگل پرستار انگلیسی در طول جنگ کریمه نه تنها در نیازها و ضروریات حرفه ای پرستاری همچنین در درک شخصی و چگونگی تعامل در چارچوب شغل خود به شناخت رسید. او در سال ۱۸۵۹ کتابی باعنوان «نکاتی درباره پرستاری» منتشر کرد که بعنوان اولین‌ها در زمینه تئوری پرستاری بشمار می‌رود. او توانست شیوه آموزش پرستاری را دچار اصلاحات اساسی کند. وی موسس جنبش جهانی صلیب سرخ و هلال احمر بود و تاثیر بسیار زیادی در جدایی مدارس تخصصی پرستاری از مراکز مذهبی داشت که منجر به حرفه‌ای شدن و بصورت یک شغل تبدیل شدن پرستاری شد.
ارزش معنوی حرفه پرستاری
پرستاری می تواند یکی از راه های قرب به خداوند و دست یابی به کمال انسانی باشد. چنین نگرشی به حرفه پرستاری، نشاط و علاقه ویژه ای در پرستاران ایجاد می کند. آنان به کار خود به عنوان وظیفه ای الهی-انسانی می نگرند.
پرستار کیست؟
لغت پرستار (NURSE) از كلمه لاتين (NUTRIX) به معناي تغذيه گرفته شده است. پرستار يكي از اعضاء كليدي در گروه مراقبت هاي بهداشتي و درمانی است و نقش ارزندۀ او در پذيرش بیمار به سیستم سلامت، ارائه مراقبتها و حمايت هاي جسمي، روانی، معنوی و اجتماعي مورد قبول همه بوده و بر هيچ كس پوشيده نيست. پرستار علاوه بر خدمات درمانی مسئول آموزش و برقراری ارتباط با مددجو و آماده سازی اوست. در تقسيم بندي هاي آكادميك، امروز ارزش پرستار خوب هم طراز يك پزشك خوب قرار مي گيرد. كار يك پزشك خوب موقعي بحد مطلوب مي رسد كه يك پرستار خوب و ورزيده مسئوليت مراقبت از بيمار او را بر عهده داشته باشد.
نقش های پرستار
1. نقش مراقبت كننده
2. نقش تعليم دهنده
3. نقش مشاور
4. نقش رهبر
5. نقش درماني
6. نقش حفاظتي
7. نقش هماهنگ كننده
رسالت (Mission) آموزش پرستاری
رسالت آموزش پرستاری در مقطع کارشناسی تربیت نیروی انسانی آگاه، متعهد، خبره و کارآمدی است که بتواند با کسب توانائی های حرفه ای و بهره مندی از دانش روز، خدمات مورد نیاز بهداشتی، مراقبتی و توانبخشی مقرون به صرفه را در بالاترین سطح استاندارد جهت تامین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت جامعه ارائه دهد. این مهم از طریق آموزش، پژوهش و توسعه دانش پرستاری میسر می باشد.
دور نما (vision)
بر اساس این برنامه آموزشی در ده سال آینده همگام با دنیای در حال تغییر، فراگیرندگان این رشته طبق استانداردهای منطقه ای جهانی آموزش خواهند دید. دانش آموختگان این رشته جایگاه خود را در عرصه های مختلف ارائه خدمات در کلیه سطوح پیشگیری مشخص و تثبیت خواهند نمود، در سطح ملی پست ها را اشغال نموده، خدمات اثر بخش و مقرون به صرفه در جهت اعتلای سطح سلامت جامعه و بهبود کیفیت زندگی مددجویان ارائه خواهند داد و در سطح منطقه ای و بین المللی مطرح خواهند بود.
مهارت های جسمی و توانایی های لازم
پرستار بايد از سلامت كامل جسمي و ذهني و روحي برخوردار باشد و فردي دقيق، علاقه مند و صبور باشد و كنترل كافي روي احساسات شخصي خود داشته باشد. در پرستاری علاوه بر این که به دانش و مهارت عملی نیاز دارید به برخورداری از صفات انسان دوستانه مانند همدلی، شفقت، نوع دوستی، صبر و تحمل و ... به میزان بالایی نیاز است.
بطور کلی مهارت‌های مورد نیاز پرستار عبارتند از:
- مهارت ارتباطی خوب
- شنونده خوبی بودن
- علاقه و تمایل قلبی برای کمک به دیگران
- علاقمندی به کار تیمی همراه با استفاده از قدرت ابتکار خود
- توان ذهنی و جسمی مناسب
- مهارت های عملی خوب
- صبر
- همدلی
- توانایی جلب اعتماد بیماران
- توانایی تصمیم گیری درست و سریع در شرایط بحرانی
- توانایی حفظ آرامش هنگام فشار کاری زیاد
- مهارت مدیریت زمان و سازماندهی
- مهربان و دلسوز بودن
مقاطع مختلف پرستاری جهت ادامه تحصیل
کارشناسی ارشد (بالینی): مدت تحصیل: 3- 2 سال
* کارشناسی ارشد داخلی جراحی
* کارشناسی ارشد مراقبتهای ويژه
* کارشناسی ارشد کودکان
* کارشناسی ارشد مراقبتهای ویژه نوزادان
* کارشناس ارشد مدیریت خدمات پرستاری
* کارشناس ارشد روان پرستاری
* کارشناسی ارشد پرستاری اورژانس
* مديريت خدمات بهداشتي درماني
* کارشناسی ارشد پرستاری بهداشت جامعه
* ارگونومي
* کارشناسی ارشد سلامت سالمندی
* کارشناسی ارشد تكنولوژي گردش خون
* آموزش بهداشت
* اتاق عمل
رشته هایی که با رنگ آبی مشخص شده اند، در دانشکده پرستاری و مامایی تبریز ارایه میشوند.
رشته های کارشناسی ارشد (علوم پایه):
* کارشناسی ارشد فیزیولوژی
* کارشناسی ارشد علوم تشریحی (آناتومی)
* کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی
* کارشناسی ارشد بافت شناسی
* آموزش پزشكي
* فناوري اطلاعات سلامت
* كتابداري و اطلاع رساني پزشكي
* مهندسي پزشكي (بيوالكتريك)
* مهندسي پزشكي (زيست مواد)
* اقتصاد بهداشت (با 2 گرايش توسعه بهداشت و درمان؛ سياستگذاري و برنامه ريزي بهداشت و درمان)
* انفورماتيك پزشكي
* برنامه ريزي يادگيري الكترونيكي در علوم پزشكي
* رفاه اجتماعي
* نانوتكنولوژي پزشكي
* سلامت و رسانه
* تاريخ علوم پزشكي
* مديريت توانبخشي
مقطع دکتری برای دانش آموختگان پرستاری
مدت تحصیل: حداقل 4 سال و حداکثر 5 سال (در شرايط خاص و با موافقت آموزش كل دانشگاه علوم پزشكي مثل: مرخصي تحصيلي و ...) مي باشد. گرایش ها عبارتند از:
الف) دکترای پرستاری
ب) دکترای آناتومی
ج) دکترای بافت شناسی
د) دکترای اپیدمیولوژی
ه) دکترای فیزیولوژی
دکترای پرستاری
اولین دوره دکتری پرستاری در ایران در سال ۱۳۷۴ در دانشگاه علوم پزشکی تبریز با ۳ دانشجو آغاز گشت. و پس از آن در سال ۱۳۷۵ دانشگاه تربیت مدرس با چهار دانشجو تربیت دانشجوی دکتری پرستاری را آغاز نمود. از سال ۱۳۷۴تا سال ۱۳۷۸ فقط دو دانشگاه تربیت مدرس و تبریز پذیرش دانشجو داشتند و در این سال دانشگاههای تهران و ایران نیز برای اولین دوره دانشجوی پرستاری را در مقطع دکتری پذیرش نمودند. اولین فارغ التحصیلان مقطع دکتری پرستاری ایران در سال ۱۳۸۰ فارغ التحصیل شدند که تعداد آنها ۴ نفر بودند که با تلاش پیگیر مسئولین پرستاری اولین گروه دانشجویان به بار نشستند و وارد بازار کار شدند.
سهميه هاي موجود برای ادامه تحصیل عبارتند از
سهميه رزمندگان بسيجی (فقط رزمندگانی که مدت حضور داوطلبانه در جبهه را دارند)
سهميه ایثارگران بر اساس قانون جامعه خدمت رسانی به ایثارگران
(جامعه هدف بنياد شهيد و امور ایثارگران)
سهميه آزاد
سهميه استعداد درخشان (با آزمون ورودي و بدون آزمون ورودي) بصورت مازاد بر ظرفيت
پذیرش در پردیس و دوره مازاد بر ظرفيت دانشگاههای علوم پزشکی
محل های کاری
محل احتمالي استخدام مي تواند بيمارستانها، كلينيكها و پاراكلينيك هاي دولتي و خصوصي، پایگاههای اورژانس، مراکز نگهداری کودکان، معلولین و سالمندان،مراکز تحقیقاتی، ادارات، سازمانها و به عنوان مدرس در دانشكده ها باشد. فعالیت در اين رشته در اكثر مراكز درماني دولتي و خصوصي بصورت شيفت در گردش (صبح، عصر و شب) يا شيفت ثابت مي باشد و شرايط محيط كار آن بستگي به نوع مسئوليت و بخشهاي بيمارستان و مراكز درماني كه پرستار در آن مشغول مي باشد دارد.
محل های خدمت پرستاران
در سالهای اخیر پرستاران در فعالیتهای اجتماعی و سیاسی مربوط به تشکلهای صنفی و کاندیداتوری نمایندگی مجلس و مسئولیتهای مختلف اجرایی در سطوح بالاتر در سطح وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشارکت فعال دارند. خدمت پرستاری به صورت تمام وقت است. پرستار بر حسب برنامه کاری تعیین شده ممکن است به صورت شیفتی در شبها و روزهای تعطیل هم سرکار باشد. نوع شیفت ها و تعداد شیفت های شب بر اساس سوابق خدمت پرسنل بخش، نوع بخش و شرایط بخش تنظیم می گردد. با توجه به گستردگی عرصه فعالیت برای حرفه پرستاری، یک فارغ التحصیل رشته پرستاری بر خلاف بسیاری از رشته های تحصیلی دیگر هرگز دغدغه بیکاری و نداشتن شغل را تجربه نمی کند.
حقوق و مزایا و شرایط ارتقاء شغل
حقوق يك پرستار به محل استخدام، موقعيت جغرافيايي و ساعات كار بستگي دارد و اگر استخدام موسسات دولتی يا وزارتخانه ها باشد بر اساس قوانين اداره امور استخدامي كشور حقوق ماهانه و ترفيع دريافت مي كند. با توجه به تلاش سازمان نظام پرستاری و انجمن های صنفی پرستاری، تلاشهای ثمربخشی در جهت تعدیل ساعات کاری موظفی پرستاران و افزایش حقوق آنها صورت گرفته است. این تلاشها در جهت تعرفه گذاری خدمات پرستاری و تعیین بسته خدمتی و ارزش خدمت همچنان ادامه دارد. پرستاران علاوه بر حقوق ثابت دولتی، بر اساس نوع خدمت، ساعات ارائه خدمت و اثر بخشی خدمتی که ارائه می دهند، از مزایای جانبی حاصل از درآمد مراکز بعنوان کارانه نیز بهره مند می شوند.
سلسله مراتب پست های پرستاری در بیمارستانها (بر اساس سطح تحصیلات، سابقه کار و سطح توانمندی)
- پرستار شیفت
- معاون سرپرستار بخش
- سرپرستار بخش
- سوپر وایزر بالینی
- سوپر وایزر کنترل عفونت
- سوپر وایزر آموزشی
- ریاست پرستاری بیمارستان
- توضیح: در برخی از کشورهای جهان بر اساس توانمندی و تجارب مدیریتی قبلی، از پرسنل پرستاری بعنوان مدیریت ارشد بیمارستانها نیز استفاده می شود.
سلسله مراتب در بیمارستانهای آموزشی
(بخشهای بالینی): سر پرستار head nears)) / معاون سرپرستار(staff) / پرستاران
گروههای مختلف آموزشی رشته پرستاری در این دانشکده
* گروه داخلی جراحی
* گروه روان پرستاری
* گروه کودکان
* گروه بهداشت جامعه
جهت دریافت فایل متنی، اینجا را کلیک نمائید.